Το Τμήμα Ιταλικής Γλώσσας και Φιλολογίας λειτουργεί από το ακαδημαϊκό έτος 1960-61. Ιδρύθηκε ως τμήμα-υποδιαίρεση του Ινστιτούτου Ξένων Γλωσσών και Φιλολογιών (Ι.Ξ.Γ.Φ.) το οποίο ιδρύθηκε «παρά τη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και ως παράρτημα αυτής». Το Ινστιτούτο προέβλεπε τη δημιουργία έξι Τμημάτων: 1. του Τμήματος Αγγλικής Γλώσσας και Φιλολογίας, 2. του Τμήματος Γαλλικής Γλώσσας και Φιλολογίας, 3. του Τμήματος Γερμανικής Γλώσσας και Φιλολογίας, 4. του Τμήματος Ιταλικής Γλώσσας και Φιλολογίας, 5. του Τμήματος Βαλκανικών Γλωσσών και Φιλολογιών και 6. του Τμήματος Ανατολικών Γλωσσών και Φιλολογιών.

Το Τμήμα δέχτηκε τους πρώτους εισακτέους κατά το ακαδημαϊκό έτος 1961-62. Η πρώτη ορκωμοσία έγινε το 1965. Επί μία περίπου δεκαετία λειτούργησε με ελάχιστο αριθμό φοιτητών και διδασκόντων σε χώρους τους οποίους το Α.Π.Θ. μίσθωνε κοντά στην πλατεία Ναυαρίνου. Στα μέσα της δεκαετίας του ’70 έγινε η εγκατάσταση των γραφείων του προσωπικού και η διεξαγωγή των μαθημάτων στα κτίρια της Φιλοσοφικής Σχολής.

Η σύσταση του Τμήματος Ιταλικής Γλώσσας και Φιλολογίας έγινε με το Νόμο 1268/82 στις 03.05.1983. Έκτοτε λειτουργεί ως ένα από τα οκτώ αυτοδύναμα Τμήματα της Φιλοσοφικής Σχολής.

Κατά το ακαδημαϊκό έτος 1983-84 το Τμήμα δέχτηκε 60 εισακτέους και στην πρώτη ορκωμοσία, από τη σύσταση ιδιαίτερου Τμήματος, το 1987 ορκίστηκε 1 απόφοιτος.

Την πραγματική του αυτοδιοίκηση την απέκτησε το 1990 όταν συμπλήρωσε τον ελάχιστο αριθμό των πέντε μελών ΔΕΠ που απαιτούνται για τη σύσταση της Γενικής Συνέλευσης.